Ο άνθρωπος, στην εξέλιξη τής γνωριμίας του με τον κόσμο, βρέθηκε στην ανάγκη προσδιορισμού τής έννοιας τού χρόνου. Στην αρχή, χρησιμοποιώντας το φυσικό περιοδικό φαινόμενο τής ημέρας, τής νύκτας και αργότερα τού ημερονυκτίου.
Κατόπιν, η ανάγκη τής επιβίωσής του, τον οδήγησε στην συνειδητοποίηση τής εναλλαγής τών διαφόρων εποχών. Το φυσικό φαινόμενο τής εμφάνισης και τής απόκρυψης τής σελήνης διαπιστώθηκε ότι είναι περιοδικό φαινόμενο, που διαρκεί συγκεκριμένο αριθμό ημερονυκτίων. ΄Ετσι, μετά τον προσδιορισμό τής χρονικής μονάδας τού ημερονυκτίου, ο άνθρωπος οδηγήθηκε στον προσδιορισμό τής αμέσως μεγαλύτερης χρονικής μονάδας. Αυτή η νέα χρονική μονάδα, ονομάσθηκε από τους ΄Ελληνες μήν (=μήνας ) σημαίνει σελήνη.
Η συνειδητοποίηση τής περιοδικής ανανέωσης τών εποχών, σε συνδυασμό με την χρονική μονάδα τού μηνός , οδήγησε στον προσδιορισμό νέας, μεγαλύτερης χρονικής μονάδας, τού έτους.
Οι Έλληνες εχώριζαν το έτος σε 12 σεληνιακούς (συνοδικούς ) μήνες και , επειδή εγνώριζαν, ότι ο κάθε συνοδικός μήνας δεν είχε ακέραιο πλήθος ημερών ( 29,5 ημέρες περίπου), έδιναν στους μήνες διάρκεια 30 ημερών ( τέλειοι μήνες) και 29 ημερών (κοίλοι μήνες) εναλλάξ και εφρόντιζαν ώστε η πρώτη ημέρα εκάστου μηνός να συμπίπτει, κατά το δυνατόν, με την Νέα Σελήνη (Νουμηνία).
΄Ετσι, οι 12 σεληνιακοί μήνες, ισοδυναμούσε με άθροισμα 354 ημερών, δηλαδή ήτανε μικρότερο κατά 11,25 ημέρες από την πραγματική διάρκεια τού ( ηλιακού) έτους. Για να καλύψουν αυτήν την διαφορά, προχώρησαν στην εξής διόρθωση: υπολόγισαν, ότι σε κάθε οκτώ σεληνιακά έτη προέκυπτε έλλειμμα ενενήντα (90) ημερών, δηλαδή ένα έλλειμμα τριών (3) μηνών τών30 ημερών έκαστος ( 11,25 Χ 8= 90). Γι΄ αυτό, στην διάρκεια τών οκτώ (σεληνιακών) ετών, παρενέβαλλαν τρείς (3) εμβόλιμους μήνες:
- έναν στην διάρκεια τού τρίτου έτους,
- δεύτερον στην διάρκεια τού πέμπτου έτους
-και τρίτον στην διάρκεια τού όγδοου έτους.
Ο μήνας αυτός, συνήθως, έμπαινε εμβόλιμος αμέσως μετά τον μήνα Ποσειδαιώνα ( περίπου,16 Δεκ.- 15 Ιαν.), και ονομαζότανε: Ποσειδαιών Β΄.
΄Ετσι, μέσα σε 8 ηλιακά έτη, προέκυπτε εξίσωση τού χρόνου μεταξύ τών 8 σεληνιακών ετών και τών 8 ηλιακών ετών! (εννεαετηρίς . Γέμινος 8.33).
Με αυτόν τον τρόπο οι Αρχαίοι ΄Ελληνες εδημιούργησαν το δικό τους ημερολόγιο, το οποίο, επειδή στηριζότανε κατά κύριο λόγο στους σεληνιακούς (συνοδικούς) μήνες και διορθωτικά στο ηλιακό έτος, λέγεται σεληνοηλιακό ημερολόγιο (υπάρχει και το ηλιακό ημερολόγιο, καθώς και το γνησίως σεληνιακό ημερολόγιο).
ΤΟ ΑΤΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Στην Αρχαία Ελλάδα κάθε Πόλις– Κράτος είχε το δικό της ημερολόγιο, δηλαδή είχε τις δικές της ονομασίες στους 12 μήνες τού έτους, και είχε τις δικές της εκδηλώσεις– εορτές κατά την διάρκεια εκάστου μηνός. Η δομή, όμως, όλων τών ημερολογίων στην Ελλάδα ήτανε ίδια. Οι περισσότερες Πόλεις είχαν υιοθετήσει το Αττικό ημερολόγιο.
Ο πρώτος μήνας τού έτους άρχιζε το καλοκαίρι, μετά το θερινό Ηλιοστάσιο, περίπου την αντίστοιχη σημερινή 16η Ιουλίου, και είχε 30 ημέρες.
Καθώς στην Αρχαία Ελλάδα η έννοια τής Εβδομάδος ήτο άγνωστη, εχώριζαν τον κάθε μήνα σε τρία δεκαήμερα ( ή δύο δεκαήμερα και ένα εννεαήμερο):
1ο δεκαήμερο εκάστου μηνός: λεγόταν μήν ιστάμενος, ή μήν αρχόμενος, ή μήν εισιών.
2ο δεκαήμερο εκάστου μηνός: λεγόταν μήν μεσών
3ο δεκαήμερο εκάστου μηνός: λεγόταν μήν φθίνων, ή μήν απιών..
Η εκφώνηση τών ημερών τού μηνός εγένετο ως εξής: “ εβδόμη αρχομένου » (= 7η τού συγκεκριμένου μηνός ), «δωδεκάτη μεσούντος » ( = 12η τού μηνός ), « 23η φθίνοντος» (= 23η τού μηνός). Κάποιες φορές, οι ημέρες του 3ου δεκαημέρου εκφωνούντο οπισθοβατικώς (ανάποδα): “ δεκάτη απιόντος» (=10η από τού τέλους τού μηνός, δηλαδή 20ή τού μηνός).
Η ημέρα, δηλαδή το ημερονύκτιο, αρχίζει και τελειώνει με την δύση τού Ηλίου.
Το επίσημο πολιτικό και θρησκευτικό Αττικό ημερολόγιο είχε τους παρακάτω 12 μήνες (για σωστή ανάγνωση όλοι οι μήνες τονίζονται στην λήγουσα και είναι αρσενικού γένους).
1ος: ΕΚΑΤΟΜΒΑΙΩΝ ( διάστημα περίπου 16 Ιουλίου- 15 Αυγούστου, Ημέρες 30) .
Ο 1ος μήνας τού πολιτικού και θρησκευτικού έτους στην Αττική. Η ονομασία τού μηνός αυτού προέρχεται από την Εκατόμβη, η οποία σημαίνει την θυσία 100 βοδιών.
Στην Ακρόπολη, μπροστά στον παλαιό ναό τής Αθηνάς (προστάτιδος τής Πόλης), κατά την εορτή τών Παναθηναίων, εθυσίαζαν όσες αγελάδες εχρειάζοντο για να σιτισθούν όλοι οι κάτοικοι τής Πόλεως. Τα Παναθήναια ήσαν μια μεγάλη εορτή, που επραγματοποιείτο προς τιμήν τής Θεάς Αθηνάς, στο τέλος τού μηνός και κάθε4 έτη. Παλαιότερα, ο μήνας αυτός ονομάζετο Κρονίων. Τότε, εόρταζαν τα Κρόνια, εορτή προς τιμήν τού Κρόνου. Άλλη εορτή κατά τον μήνα Εκατομβαιώνα ήσαν τα Συνοίκια, στις “16 μεσούντος μηνός“.
2ος : ΜΕΤΑΓΕΙΤΝΙΩΝ ( διάστημα περίπου 16 Αυγούστου-15 Σεπτεμβρίου , Ημέρες 29 ).
Ο μήνας αυτός ονομάσθηκε έτσι, επειδή κατά το διάστημα αυτό οι άνθρωποι μετοικούσαν, άλλαζαν δηλαδή κατοικία, άρα και γείτονες.
Κατ’ αυτόν τον μήνα επραγματοποιείτο μια μικρή σχετικά εορτή, τα μεταγείτνια, με αθλητικούς αγώνες. Ο μήνας αυτός εσήμαινε και το τέλος τού υποχρεωτικού στρατιωτικού έτους.
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ( 2ος τού έτους) ονομάζετο Απολλώνιος.
3ος : ΒΟΗΔΡΟΜΙΩΝ ( διάστημα περίπου: 16 Σεπτεμβρίου – 15 Οκτωβρίου, Ημέρες 30 ).
Η λέξη βοηδρόμος σημαίνει τον σπεύδοντα προς βοήθεια. Στις 6 και 7 τού μηνός ( “6 και 7 αρχομένου“ ) ετελούντο τα Βοηδρόμια, εορτή εις ανάμνηση τής βοήθειας τού θεού Απόλλωνος προς τον Θησέα, στον πόλεμο που έκαμε κατά τών Αμαζόνων. Μετά από λίγες ημέρες ετελούντο τα Μεγάλα Ελευσίνια Μυστήρια (15-23 τού μηνός), προς τιμήν τής Δήμητρας.
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ονομάζετο Παρθένιος.
4ος : ΠΥΑΝΕΨΙΩΝ ( διάστημα περίπου : 16 Οκτωβρίου – 15 Νοεμβρίου , Ημέρες 29 ). Ο τέταρτος μήνας τού Αττικού Ημερολογίου. Η λέξη Πυανεψιών είναι σύνθετη (πύανος = κουκί, έψω=βράζω), προήλθε δε από έναέδεσμα (φαγητό ), που συνηθιζότανε κατά την περίοδον αυτήν και αποτελείτο από βρασμένους κυάμους, από αποφλοιωμένη κριθή και όσπρια.
Ο μήνας Πυανεψιών είχε τις περισσότερες εορτές:
α) Τα Πυανέψια, στις 7 τού μηνός, προς τιμήν τού Απόλλωνος, για την προστασία τών σπαρτών. Στην εορτή αυτήν πρόσφεραν στον θεό ένα πιάτο με κουκιά (πυάνους) και πολλιά άλλα χόρτα, αναμεμιγμένα με αλεύρι και στάρι.
β)Τα Οσχοφόρια (Όσχος= νέον κλήμα αμπέλου), προς τιμήν τού θεού Διονύσου. ΄Εφηβοι σε χορό, που οδηγούσαν δύο εξ αυτών αμφιθαλείς ( που είχαν, δηλαδή, στην ζωή και τους δύο γονείς τους), έφερναν κλαδιά από αμπέλι, φορτωμένα με σταφύλια. Ακολουθούσαν χοροί και αγώνες δρόμου μεταξύ τών εφήβων.
γ) Τα Θεσμοφόρια , (στις 11, 12, και 13 τού μηνός), εορτή προς τιμήν τής Δήμητρας, θεάς
τής Γεωργίας, που φροντίζει για την γονιμότητα τών σπαρτών και τών γυναικών.
Η λέξη Θεσμοφόρος ( θεσμός+φέρω) σημαίνει αυτόν, που φέρει (ορίζει) θεσμούς και νόμοθεσίες ( στην Ήλιδα, οι φύλακες τών νόμων, οι εποπτεύοντες την τήρηση τών νόμων, ονομάζοντο θεσμοφόροι). Τα Θεσμοφόρια ήσαν εορτή μόνον τών παντρεμένων γυναικών (απηγορεύετο η συμμετοχή στους άνδρες, στις ανύπανδρες γυναίκες και στις Εταίρες). Οι γυναίκες ετοιμάζοντο για την συμμετοχή τους στην εορτή, απέχοντας για μερικές ημέρες από κάθε σεξουαλική σχέση. Κατά τις ημέρες τής εορτής γυναικοκρατείτο η δραστηριότητα και λειτουργία τής Αττικής Κοινωνίας. Εμπνευσμένη από την εορτή αυτήν είναι η γνωστή Κωμωδία τού Αριστοφάνη “Θεσμοφοριάζουσες “, όπου με σκωπτικό τρόπο εξιστορούνται τα δρώμενα στη Αρχαία Αθήνα.
δ) Τα Απατούρια ( απάτωρ= ορφανός), πολιτική εορτή τών φατριών ( οικογενειακών δένδρων), διαρκείας τριών ημερών, κατά την οποίαν οι Αθηναίοι πολίτες έκαναν θυσίες και συμπόσια κατά τις δύο πρώτες ημέρες, ενώ κατά την τρίτη και τελευταία ημέρα ( που ελέγετο Κουρεώτις) οι αρχηγοί τών οικογενειών παρουσίαζαν τα νόμιμα παιδιά τους, που γεννήθηκαν στο έτος αυτό, για να τα γράψουν εν συνεχεία στους καταλόγους τών πολιτών.
ε) Τα Χαλκεία , εορτή προς τιμήν τής Αθηνάς (Εργάνης), προστάτιδος τών Τεχνιτών, και τού
θεού Ήφαιστου, προστάτη τών σιδηρουργών. Η εορτή εγένετο την τελευταία ημέρα τού μηνός (29η). Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ελέγετο Αλφαίος ( η ΄Αλφη = η παραγωγή).
5ος : ΜΑΙΜΑΚΤΗΡΙΩΝ (Ο 5ος μήνας, διάστημα:περίπου 16 Νοεμβρίου-15 Δεκεμβρίου, Ημέρες 30).
Την περίοδο αυτήν εορτάζετο ο « Ζεύς Μαιμάκτης ». Η λέξη Μαιμάκτης προέρχεται από το ρήμα «μαιμάσσω » , που σημαίνει: επιθυμώ πολύ (με πάθος).
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ελέγετο Αθαναίος(:α+θάνατος ).
6ος : ΠΟΣΕΙΔΑΙΩΝ (Ο 6ος μήνας, διάστημα περίπου: 16 Δεκεμβρίου - 15 Ιανουαρίου, Ημέρες 29 ).
Η ετυμολογία τής λέξεως προέρχεται από το όνομα τού Θεού Ποσειδώνος.
Κατά τον μήνα αυτόν επραγματοποιούντο οι εξής εορτές:
α) Τα Αλώα ( η άλως= το αλώνι ). Εορτή προς τιμήν τής Δήμητρας, για να προστατεύσει την βλάστηση (όπως τα Θεσμοφόρια, για την προστασία τής σποράς). Προσεφέροντο θυσίες στην θεά Δήμητρα και στην κόρη της, Περσεφόνη. Δεν επετρέπετο, οι άνδρες να λάβουν μέρος στα Αλώα . Ελεύθερη ήτο όμως η συμμετοχή για τις Εταίρες ( η συμμετοχή τών οποίων απηγορεύετο στα Θεσμοφόρια).
β) Τα κατ’ αγρούς Διονύσια (ή Μικρά Διονύσια), σε διάκριση από τα κατ’ Άστυ (ή εν Άστει) Διονύσια, εορτή προς τιμήν τού θεού Διονύσου. Μια αγροτική πομπή μετέφερε ένα κάνιστρο ( κανηφόροι) και πίσω της ακολουθούσε μια άλλη πομπή μεταφέροντας έναν φαλλό. Ακολουθούσαν λαϊκές διασκεδάσεις, χοροί, τραγούδια, πειράγματα κλπ. , παράλληλα με αυτές τις εκδηλώσεις, διοργάνωναν και δραματικές παραστάσεις.
Στο Κράτος της Ήλιδος ο μήνας αυτός ελέγετο Θυΐος (θυΐω =μαίνομαι, διατελώ υπό έμπνευση ).
7ος : ΓΑΜΗΛΙΩΝ (7ος μήνας, περίπου 16 Ιανουαρίου–15 Φεβρουαρίου, Ημέρες 30).
Ο μήνας, κατά τον οποίον ετελούντο συνήθως οι γάμοι. Κατ’ αυτόν ετελούντο οι εξής εορτές:
α) Τα Γαμήλια (ή Θεογάμια), εορτή αφιερωμένη στις θεότητες, που προστάτευαν τον γάμο: Δία, Ήρα, Αφροδίτη, Αρτέμιδα, Πειθώ.
β) Τα Λήναια, εορτή αφιερωμένη στον Βάκχο ( Διόνυσο). Κατά την εορτήν αυτήν ετελείτο μια οργιαστική εκδήλωση τών Ληνών (Ληναί= άλλο όνομα τών Μαινάδων). Ακόμη επραγματοποιούντο δραματικές και λυρικές θεατρικές παραστάσεις, μια και ο Βάκχος ήτο ο θεός τού Διθυράμβου. Στα Λήναια είχε παρουσιάσει ο Αριστοφάνης τα γνωστά έργα του: Αχαρνείς, Ιππείς, Σφήκες.
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ονομάζετο: Διόσθυος (Διός+θύω-θυσιάζω).
8ος : ΑΝΘΕΣΤΗΡΙΩΝ (διάστημα περίπου: 16 Φεβρουαρίου–15 Μαρτίου, Ημέρες 29 ).
Το όνομα Ανθεστηριών, προέρχεται από το «ανθεστιώ», που σημαίνει «ανταποδίδω φιλοξενία», και όχι από την λέξη άνθος, όπως πολλοί πιστεύουν. Κατά τον μήνα αυτόν ετελούντο οι εξής εορτές:
α) Τα Ανθεστήρια, τριήμερη εορτή (11, 12,και 13 τού μηνός ) προς τιμήν τού Βάκχου.
Την πρώτη ημέρα, που ελέγετο Πιθοιγία, άνοιγαν τους πίθους, όπου εφύλασσαν τον οίνο.
Την δεύτερη ημέρα (Χόες) εγένοντο διαγωνισμοί ανάμεσα σε πότες οίνου.
Η τρίτη ημέρα τής εορτής, που είχε την ονομασία χύτροι, ήτο αφιερωμένη στους νεκρούς και στους ετοιμοθάνατους. Επίστευαν ότι, με το τέλος τώνΑνθεστηρίων, έφευγαν μαζί και
τα κακά πνεύματα, και γι’ αυτό φώναζαν: « θύραζε Κήρες, ουκ έτ’Ανθεστήρια »(= έξω από την θύρα φύγετε, Κήρες–Δυνάμεις του θανάτου-).
β) Τα Χλοία, εορτή τής Δήμητρας,
γ) Τα Διάσια, η πιο μεγάλη από τις Αθηναϊκές εορτές προς τιμήν τού Διός.
9ος : ΕΛΑΦΗΒΟΛΙΩΝ (Ο ένατος μήνας , διάστημα περίπου 16 Μαρτίου–15 Απριλίου, Ημέρες30).
Ετυμολογικώς η ονομασία Ελαφηβολιών προέρχεται από το ουσιαστικό Ελαφηβόλια (έλαφος+βάλλω), εορτή προς τιμήν τής θεάς Αρτέμιδος (προστάτιδος τού κυνηγίου ).
Τα Ελαφηβόλια, άλλη ονομασία για τα Μεγάλα Διονύσια ( τα εν Άστειή , προς διάκριση από τα «κατ΄ αγρούς Διονύσια») ήσαν η δεύτερη θεατρική περίοδος, μετά τα Λήναια. Διαρκούσαν πέντε ημέρες, στην διάρκεια τών οποίων επαρουσιάζοντο στην Αθήνα διάφορα θεατρικά έργα σε διαγωνισμό.
Στις9 τού μηνός επαρουσίαζαντους διθυράμβους, στις 10 τού μηνός τις Κωμωδίες, και από τις 11 μέχρι τις 13 τού μηνός, τις τριλογίες.
Μόνον κατά τον μήνα αυτόν επέτρεπε η θεά ΄Αρτεμις το κυνήγι του ελαφιού.
Στο Κράτος της ΄Ηλιδος ο μήνας αυτός ονομάζετο Ελάφιος.
10ος: ΜΟΥΝΥΧΙΩΝ (Ο 10ος μήνας διάστημα περίπου, 16 Απριλ ίου–15 Μαΐου,Ημέρες 29).
Η ονομασία Μουνυχιών προέρχεται από την Μουνυχία, το όνομα δηλαδή τού λιμανιού μεταξύ Πειραιώς και Φαλήρου (ο κόλπος της Μουνυχίας, το λιμάνι τής Μουνυχίας, «Τουρκολίμανο» ). Κατά τον μήνα αυτόν ετελείτο εορτή προς τιμήν τής θεάς Αρτέμιδος, ναός τής οποίας υπήρχε στην Μουνυχία, όπου και ελατρεύετο.
11ος: ΘΑΡΓΗΛΙΩΝ (Ο 11ος μήνας τού έτους. Διάστημα περίπου 16 Μαΐου–15 Ιουνίου, Ημέρες 30 ).
Κατά τον μήνα αυτόν επραγματοποιείτο ο θερισμός. Στις αρχές τού μηνός εγένοντο εκδηλώσεις- εορτές, τα Θαργήλια, προς τιμήν τού Απόλλωνος, αδελφού τής Αρτέμιδος.
Την πρώτη ημέρα τών εορτών (6η αρχομένου μηνός) η πόλη καθαριζόταν με την τελετή Φαρμακοί.
Την δεύτερη ημέρα τών εορτών(στις 7 τού μηνός) πρόσφεραν στον Απόλλωνα τον «Θάργηλον άρτον », δηλαδή άρτον από τα πρώτα στάχυα, που έκοβαν πριν από τον θερισμό, ο οποίος θα ακολουθούσε σε λίγες ημέρες.
Στις 25 τού μηνός γιόρταζαν τα ιερά πλυντήρια, τελετή κατά την οποίαν μετέφεραν το ξύλινο άγαλμα (ξόανον) τής Αθηνάς μαζί με το πέπλο τού χρυσελεφάντινου αγάλματος στο Φάληρο, τα έρριχναν στην θάλασσα για να πλυθούν και να καθαρθούν, πρόσφεραν δε στην θεά γλυκά από σύκα.
Οι εορτές, δηλαδή, κατά τον μήνα Θαργηλιώνα, αποσκοπούσαν στον εν γένει εξαγνισμό τής
πόλης, πρό τής συγκομιδής τών καρπών.
12ος :ΣΚΙΡΟΦΟΡΙΩΝ (Ο τελευταίος μήνας τού Αττικού Ημερολογίου, 16 Ιουν.–15 Ιουλ., Ημέρες 29).
Οι κύριες εορτές κατά τον μήνα αυτόν ήσαν:
α) Τα Σκιροφόρια: εορτή προς τιμήν τής Αθηνάς. Το λευκό υφαντό πέπλο τής θεάς Αθηνάς το ονόμαζαν σκίρον. Το σκίρον, το οποίο είχαν πλύνει κατά τον προηγούμενο μήνα, το μετέφεραν οι Ιέρειες τής Αθηνάς ( Αρρηφόροι) απο την περιοχή «Σκίρον» (Κακιά σκάλλα, Σκιρωνίδες πέτρες), στην Ακρόπολη.
β) Τα Διπόλια ή Διπόλεια (=Διΐ +πόλις), εορτή προς τιμήν τού Διός με ιππικές επιδείξεις.
γ) Τα Βουφόνια, η τελευταία εορτή τού έτους, αφιερωμένη στον Δία, Πατέρα τών θεών και
τών ανθρώπων. Κατά την εορτή αυτήν εθυσίαζαν βόδια στον Δία (Βουφόνος = βούς+φόνος).
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου