«Είμαι το ποτήρι του Ακεσάνδρου και όποιος μου το κλέψει θα χάσει τα μάτια του».
Αυτό πιθανόν έγραφε ο ιδιοκτήτης του αγγείου από συμπόσιο, που βρέθηκε στις ανασκαφές της Μεθώνης Πιερίας, θέλοντας να αστειευτεί αλλά και να αποτρέψει. Το παραπάνω κείμενο, αν και δεν σώζεται ολόκληρο, είναι σίγουρο ότι θα συζητηθεί πολύ, όπως και οι υπόλοιπες επιγραφές, χαράγματα και εμπορικά σύμβολα από τα 191 κεραμικά που εντοπίστηκαν στη Μεθώνη-την αρχαιότερη αποικία των Ερετριέων στον βορρά- και τα οποία θα δημοσιευτούν πολύ σύντομα σε τόμο με τίτλο: ΜΕΘΩΝΗ Ι: Επιγραφές, χαράγματα και εμπορικά σύμβολα στη γεωμετρική και αρχαϊκή κεραμική από το «Υπόγειο» (Ματθαίος Μπέσιος, Γιάννης Ζ. Τζιφόπουλος, Αντώνης Κοτσώνας, επιμέλεια Γιάννης Ζ. Τζιφόπουλος).
Τα περισσότερα από τα αγγεία αυτά χρονολογούνται μεταξύ 730 και 700 π. Χ., εποχή από την οποία σώζονται ελάχιστα παραδείγματα ελληνικής γραφής, πολύ περισσότερο στη Μακεδονία, όπου τα ενεπίγραφα ευρήματα είναι εξαιρετικά σπάνια.
Ποιά όμως ήταν η αρχαία Μεθώνη Πιερίας; Σε τι γλώσσα μιλούσαν; Γιατί όλα τα παραπάνω είναι τόσο σημαντικά; Σ' αυτά τα θέματα, και κυρίως στο γλωσσικό, αναφέρθηκαν οι ομιλητές της χτεσινής εκδήλωσης, που πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Οργανωτής το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας (ΚΕΓ), το ίδρυμα που με τη βοήθεια του ΕΣΠΑ και του υπουργείου Παιδείας, Δια Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων, θα εκδώσει τον τόμο, θα δημιουργήσει ηλεκτρονική βάση στο Διαδίκτυο για την καταχώρηση του πολύπλευρου υλικού και θα προχωρήσει στην πραγματοποίηση ενός διεθνούς συνεδρίου (τον Ιούνιο στη Θεσσαλονίκη) και μιας ημερίδας (τον Οκτώβριο), ώστε να εμπλουτιστεί η διεθνής βιβλιογραφία και να προωθηθεί η επίλυση αμφιλεγόμενων γλωσσολογικών και ιστορικών ζητημάτων.
Μεταξύ των ομιλητών ήταν ο Γιάννης Τζιφόπουλος, αναπληρωτής καθηγητής Αρχαίας Ελληνικής Φιλολογίας και Επιγραφικής του ΑΠΘ, ο οποίος αναφέρθηκε στις ανασκαφές που έγιναν στο λεγόμενο «Υπόγειο» της Μεθώνης, έναν χώρο διαστάσεων 3,60 Χ 4,20 μ. και βάθους 11,5 μ., που συνιστά «κλειστό εύρημα». Πρόκειται για όρο που χρησιμοποιούν οι αρχαιολόγοι για να δηλώσουν δύο πράγματα: ότι η ανασκαφή του έχει περατωθεί και ότι η χρονολόγησή του μπορεί να προσδιοριστεί με σχετική ασφάλεια.
Πάνω από 1.200 ενεπίγραφα αντικείμενα συγκεντρώθηκαν από τις ανασκαφές στη βόρεια Πιερία, τα οποία θα καταγραφούν και θα μελετηθούν, προκειμένου να εκδοθούν το πιθανότερο σε ηλεκτρονική μορφή. Από αυτά, ο Γιάννης Τζιφόπουλος, ο ανασκαφέας της περιοχής Ματθαίος Μπέσιος και ο μελετητής Αντώνης Κοτσώνας, ξεχώρισαν 191 ενεπίγραφα αντικείμενα. Ένα μικρό σύνολο αγγείων, με επιγραφές, εμπορικά σύμβολα και χαράγματα, που δεν αντιπροσωπεύει ούτε την ποικιλία ούτε τον τεράστιο όγκο του υλικού από την ανασκαφή του Υπογείου.
Τι μαρτυρούν όμως τα αντικείμενα αυτά και κυρίως οι επιγραφές που αναφέρουν ονόματα, αστεϊσμούς, ακόμα και λυρικά κείμενα, όπως το ιαμβικού ρυθμού ποίημα στον σκύφο του Ακεσάνδρου;
Ο καθηγητής του ΑΠΘ δίνει την εξήγηση:
«Η σημασία τους είναι τεράστια και αποδεικνύουν ότι η Μεθώνη και η ευρύτερη Μακεδονία αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι του ενιαίου ελληνικού αιγαιακού χώρου κατά τις κρίσιμες περιόδους της Εποχής του Σιδήρου (1050 με 700 π.Χ.) και της αρχαϊκής εποχής, από το 700 ως το 480 π. Χ., περίοδοι που διαμόρφωσαν τη δυναμική εμφάνιση της Μακεδονίας στα κλασικά χρόνια. Η μαρτυρία των ενεπίγραφων αντικειμένων από τη Μεθώνη μας υποχρεώνει να τροποποιήσουμε αν όχι να ανατρέψουμε αρκετές παγιωμένες αντιλήψεις για την ελληνική γλώσσα, τους Έλληνες στη Μακεδονία, τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό, το εμπόριο της κεραμικής κυρίως των πρώιμων εμπορικών αμφορέων, την εμφάνιση του αλφάβητου στην Ελλάδα, τον αλφαβητισμό και την εγγραμματοσύνη, τις απαρχές της λογοτεχνίας, τα εμπορικά, συμποτικά και άλλα περιβάλλοντα ανάπτυξης της γραφής».
Το μεγαλύτερο μέρος της ενεπίγραφης κεραμικής που βρέθηκε στο «Υπόγειο» ανάγεται στα τέλη του 8ου και στις αρχές του 7ου αι. π. Χ. Χρονολογείται δηλαδή σε μια εποχή κατά την οποία οι ελληνικές επιγραφές είναι ακόμα λιγοστές. «Το ότι επιγραφές, ανάμεσά τους και μια έμμετρη, όπως και αλφαβητικά και μη χαράγματα και εμπορικά σύμβολα βρέθηκαν στην Μεθώνη, στην περιφέρεια του τότε αρχαίου ελληνικού κόσμου, ανοίγει νέους δρόμους για όσους ασχολούνται με τα πρώτα βήματα του ελληνικού αλφαβήτου. Τα ενεπίγραφα κείμενα από τη Μεθώνη φαίνεται να μην ανήκουν σε ένα και μόνο αλφάβητο και πιθανόν ενισχύουν την άποψη αυτών που πρεσβεύουν ότι το ελληνικό αλφάβητο θα πρέπει να γεννήθηκε σε μια παλιότερη από τη συνήθως προτεινόμενη εποχή», δήλωσε στη δική του ομιλία ο ακαδημαϊκός Μιχάλης Τιβέριος, καθηγητής της Κλασικής Αρχαιολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Για το επιστημονικό, ερευνητικό και συγγραφικό πρόγραμμα της Μεθώνης Πιερίας, που βρίσκεται στο στάδιο της υλοποίησης και εντάσσεται στο πρόγραμμα «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση, Δράσεις για τον Πολιτισμό και την Εκπαίδευση», μίλησε αναλυτικότερα ο πρόεδρος του ΚΕΓ Ιωάννης Καζάζης, καθηγητής του τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου ΑΠΘ. «Ο χαρακτήρας της λαλιάς των αρχαίων Μακεδόνων και η σχέση της με την ελληνική γλώσσα αποτελούσε από τον προπερασμένο ήδη αιώνα αντικείμενο συζητήσεων, που διεξάγονταν συνήθως με δηλωμένη αφετηρία και με γνωστές επιστημονικές θέσεις ή προκαταλήψεις, συχνά με ανομολόγητες προθέσεις χωρίς σεβασμό προς την επιστημονική δεοντολογία και σε κλίμα έντονα φορτισμένο από τις ιστορικές αντιπαραθέσεις των λαών της περιοχής», δήλωσε ο κ. Καζάζης, περιγράφοντας, μεταξύ άλλων, το ιστορικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύχθηκε η προβληματική.
Στην εκδήλωση, παραβρέθηκε και η υπουργός Αννα Διαμαντοπούλου, η οποία εξέφρασε την ευγνωμοσύνη της προς το ΚΕΓ και τους επιστήμονες που δούλεψαν για την έκδοση του τόμου, τονίζοντας ταυτόχρονα τη σημασία του έργου και των ευρημάτων.
Μετά την εκδήλωση η Α. Διαμαντοπούλου δήλωσε:
«Από την έρευνα που διεξήχθη από αρχαιολόγους και γλωσσολόγους προκύπτει η πιστοποίηση της μακεδονικής γλώσσας ως αρχαίας ελληνικής διαλέκτου. Πρόκειται για μία εξαιρετικά σημαντική διαπίστωση τεράστιας ιστορικής, αρχαιολογικής σημασίας αλλά και μεγάλου εθνικού ενδιαφέροντος. Σε μια περίοδο που στη χώρα μας ζούμε μια βαθιά κρίση, η οποία δεν είναι μόνο οικονομική, αλλά έχει πολλές και διαφορετικές συνιστώσες, θεωρώ ότι επιτεύγματα σαν κι αυτό έχουν πολύ μεγάλη σημασία. Όταν έχουμε όλοι την αίσθηση ότι ένα γκρίζο σύννεφο είναι πάνω από τη χώρα, είναι πολύ σημαντικό να αντλήσουμε από τον πολιτισμό, την ιστορία και τη γλώσσα μας την αυτοπεποίθηση που όλοι χρειαζόμαστε.»
Ο αναλυτικός πρώτος τόμος για τις αρχαίες ελληνικές διαλέκτους, με έμφαση στις βορειοδυτικές και ακόμα ειδικότερα στην αρχαία μακεδονική διάλεκτο, θα έχει τίτλο «Αρχαία Μακεδονία, Ιστορία - Γλώσσα - Πολιτισμός». Αναμένεται να εκδοθεί μέχρι τον Μάρτιο και θα είναι γραμμένος σε τέσσερις γλώσσες (ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά).
MacedoniaHellenicLand.Eu
με πληροφορίες από ΑΠΕ-ΜΠΕ, minedu.gov.gr
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου